Wat stress doet met je lichaamshouding

Sta jij wel eens voor de spiegel kritisch naar je zelf te kijken? Waarschijnlijk wel. We zijn er als mensen goed in kritisch te kijken naar onszelf en ons af te vragen wanneer het dan toch mis is gegaan. Vroeger toen je ogen nog straalden, je nog fier rechtop stond, je de nacht uit kon dansen en de volgende ochtend gewoon weer ging werken. De tijd dat je schouders nog netjes op hun plek hingen en je buik in je broek paste. Ook de tijd dat je nek en schouders niet geplaagd werden door zeurende pijn. En dat je lage rug niet zo stijf was en met gemak een dag in de tuin kon werken. Om van je verhoogde bloeddruk, waar de huisarts je laatst op wees, nog maar te zwijgen.
 
Vaak zeggen we zoiets als: “Het zal de ouderdom wel zijn,” draaien ons met een zucht om en gaan door met onze dagelijkse bezigheden. De ouderdom maakt ons blijkbaar niet gelukkig.
 
Graag wil ik een aantal inzichten met je delen, die je kunnen helpen iets van je verloren gewaande jeugd terug te vinden. Dit klinkt als de pot met goud, maar dat is het niet. Die jonge god(in) zit nog steeds in je lijf. Hij/zij is gewoon in slaap gesukkeld. Tijd voor een wake-up call. Tijd om je lichaam te laten herinneren wat het vergeten is.
 
Voordat ik je vertel wat het elixer is, wil ik je uitleggen wat stress precies met je lichaamshouding doet. Want iedereen krijgt in zijn leven te maken met stress. En inderdaad: hoe langer je op aarde bent, des te meer stress je zult ontmoeten. Die stress kun je niet ontlopen. Net zo min als je de eerste reactie, die in je lichaam ontstaat bij stress, kunt tegenhouden. Om mijn verhaal te verduidelijken, maak ik een onderscheid tussen negatieve, positieve en traumatische stress.
 
Negatieve stress roept in je lichaam een schrikreflex op. Je kunt je reflexen niet sturen. Ze gebeuren gewoon. De schrikreflex, ook wel vlucht- of terugtrekreflex genoemd, is een overlevings- of beschermingsreflex. Je krimpt letterlijk ineen en spant de spieren aan de voorzijde van je lichaam aan. Negatieve stress ontstaat als je ergens van schrikt, maar ook als je bang, verdrietig en bezorgd bent. Dat kan komen door hele ernstige gebeurtenissen in je leven, maar het kan ook ontstaan als je dagelijks kleinere zorgen hebt. Naarmate de stress langer aanhoudt, houdt ook de spanning in je spieren aan.
“Hoe ziet dat er dan uit?” vraag je. Nou, dit kan leiden tot een houding met opgetrokken schouders, een vooruitgestoken hoofd, aangespannen buikspieren en een vastgezette ademhaling, gebogen knieën, de bovenbenen tegen elkaar aangedrukt en de voeten in een x-stand.
Oeps, misschien herken je al wel iets.
 
Positieve stress zorgt in je lichaam voor de oprichtingsreflex. Deze reflex ontwikkel je in de eerste maanden na je geboorte en zorgt ervoor, dat je je lichaam rechtop kunt houden als je zit, staat en loopt.
Onder positieve stress versta ik de stress die je tot actie laat overgaan. Het is de basis van je handelen en doen. Op zich niks mis mee, maar als positieve stress te lang duurt, slaat het door in een gevoel van moeten en je over-verantwoordelijk voelen. Een gevalletje van te veel hooi op je vork.
De oprichtingsreflex zorgt ervoor dat de spieren aan de achterzijde van je lichaam aangespannen worden. En als de stress langer aanhoudt, houdt ook de spierspanning aan de achterzijde van je lichaam aan. Lage rugpijn zonder oorzaak is hiervan een veel voorkomend voorbeeld.
De houding die ontstaat is een extreme strekking van het lichaam en is tegenovergesteld aan de schrikreflex. De schouders zijn naar achteren getrokken net als het hoofd, de rug is hol en de buik steekt naar voren, de knieën zijn overstrekt en de voeten staan in de o-stand.
 
Waarschijnlijk herken je zowel de negatieve als de positieve stressreflex bij jezelf en dat klopt. Naarmate we langer leven gaan de meeste mensen kenmerken van beide reflexen in hun lichaam vertonen. De meest voorkomende combinatie is negatieve stress in het bovenlichaam en positieve stress in het onderlichaam. Maar andere combinaties zijn ook mogelijk.
Uiteindelijk resulteert dit in klachten, die we vaak toeschrijven aan de ouderdom:

• Stijfheid en beperkte beweeglijkheid
• Chronische of steeds terugkerende pijn
• Vermoeidheid en gebrek aan energie
• Oppervlakkige of vastgezette ademhaling
• Negatief zelf/wereldbeeld
• Verhoogde druk op de interne organen, leidend tot bijvoorbeeld hoge bloeddruk, blaas- maag-, en darmproblemen.

 
Het derde en laatste reflex is de aanspanning die ontstaat als je een ongeluk meemaakt en daarmee een deel van je lichaam beschadigt. Dat kan een ernstig ongeluk zijn, een botbreuk of een operatie, maar ook een sportblessure. De spieren die aanspannen helpen je compenseren terwijl je een deel van je lichaam niet gebruiken kunt. Dit is het traumatisch reflex, het gaat hierbij meestal om één kant of een bepaald gedeelte van je lichaam.
 
Kenmerkend voor alle drie de reflexen is, dat het pas mis gaat als de spanning in de spieren na het aflopen van de stressvolle gebeurtenis niet verdwijnt. Er ontstaan aanhoudende spierspanningen. Deze kunnen acuut voor klachten zorgen, maar het kan ook jaren duren voor er klachten ontstaan. In het laatste geval lijkt het dan alsof er geen aanleiding is voor de klachten. Er is namelijk niets gebeurd. Waar komen dan de klachten vandaan?  Een tijdelijke verhoging van spanning in bijvoorbeeld de buikspieren zal niet meteen leiden tot darmproblemen. Als deze spanning echter jarenlang kan aanhouden, zal de druk in het darmgebied ook jarenlang verhoogd zijn wat uiteindelijk tot klachten kan leiden.
Met een moeilijk woord zeggen we dan dat er veranderingen in de sensomotoriek zijn ontstaan.
 
Je kunt stress niet ontwijken en je kunt je reflexen (reactie op stress) niet controleren. Maar je kunt wel iets anders doen om je lichaamshouding positief te beïnvloeden, klachten zo lang mogelijk buiten de deur te houden, of reeds bestaande klachten aanzienlijk te verminderen. Wij mensen zijn namelijk een leven lang in staat onze sensomotoriek te beïnvloeden.
Je kunt dat doen met oefeningen die er aan de buitenkant uitzien als gymnastiek. Het grote verschil is echter, dat deze bewegingen niet alleen het lichaam trainen, ze trainen ook het brein. Door je bewust te worden van de patronen en spanningen in je eigen lichaam, ben je in staat in de sensomotorische breingebieden veranderingen aan te brengen.
 
In 2013 kwam ik in contact met “Mobilizing Awareness” van Servaas Mes. Hij introduceerde tijdens een cursus een serie oefeningen die gebaseerd is op de bewegingsleer van Moshe Feldenkrais en Thomas Hanna. Ik raakte geboeid door de eenvoud van de oefeningen en voelde in mijn eigen lichaam en geest hoe heilzaam het was.
Ik probeerde de oefeningen uit in mijn werk als fysiotherapeut en behaalde positieve resultaten. Het maakt voor de oefeningen namelijk niet uit wat je leeftijd is, of je conditie goed is en hoe mobiel je bent.
 
Toen ik in 2016 mijn eigen praktijk startte, stond het voor mij als een paal boven water, dat ik hier iets mee wilde gaan doen. Dat resulteerde in cursussen heilgymnastiek. Heilgymnastiek is een ouderwets woord voor fysiotherapie dat in onbruik is geraakt. Ik vind het een prachtig woord, dat aangeeft hoe heilzaam de bewegingen zijn voor lichaam en geest. Ik wil graag doorgeven, hoe je je zelf kunt helpen beter in je lijf te zitten. En wat je er ook mee bereiken wilt: meer souplesse, ondersteuning bij een revalidatie-proces, minder pijn, beter slapen, een rustiger en vrijere geest, het is allemaal mogelijk.
 
Als je na het lezen van dit artikel interesse hebt om een cursus Heilgymnastiek te volgen, of om informatie hierover te krijgen, klik dan op de onderstaande link.
 
Heilgymnastiek, heilzaam voor lichaam en geest.

Bron: "Somatics, reawakening the mind's control of movement, flexibility and Health," Thomas Hanna.

informatie over Heilgymnastiek